HADE/ÖMS, psikososyal yardım, aile, çocuk yetiştirme tutumları
Bu çalışmada, Hiperaktivite ve Dikkat Eksikliği (HADE)/Öz denetim ve
Motivasyon Sorunu (ÖMS) yaşayan ilköğretim 1. Kademe öğrencilerinin annelerine
yönelik olarak, Diana Baumrind’in (1967) çalışması doğrultusunda hazırlanan bir
psikososyal yardım programı uygulanmış ve bu eğitim sonucunda öğrencilerin
HADE/ÖMS puanlarında farklılaşma olup olmadığı incelenmiştir. Eğitimde, annelerin
çocuklarıyla ilişkilerini yeniden düzenlemelerinde yardımcı olmak amacıyla doğru ve
etkili iletişim, çocuklarının yaşlarına uygun sosyal, bilişsel, duygusal, davranışsal
talepler, gelişimi destekleyici denetim kurma biçimleri, sıcak, yakın ve destekleyici bir
ilişki kurmanın yolları konuları hakkında bilgi verilmiştir. Örneklem Adana Seyhan
ilçesinde bulunan iki, Mersin Toroslar ilçesinde bulunan bir ilkokuldan seçilen 50
öğrenci ve bu öğrencilerin annelerinden oluşmaktadır. Veriler, Conners Öğretmen
Değerlendirme Ölçeği (CÖDÖ), Conners Anababa Değerlendirme Ölçeği CADÖ), Aile
Değerlendirme Ölçeği (ADÖ) ve Aile Hayatı ve Çocuk Yetiştirme Tutumu Ölçeği
(AHÇYTÖ) ile toplanmıştır. Araştırmanın deneysel kısmından elde edilen nicel veriler,
2009-2012 yılları arasında yürütülmüş olan Evde Destek Çalışması’na (EDÇ) katılan 4
anne ile yarı yapılandırılmış görüşme formuyla elde edilen bilgilerle desteklenmiştir.
Evde Destek Çalışması da Baumrind’in bulguları doğrultusunda olgunluk talepleri,
iletişim, denetim, sevecenlik çatısı üzerine oturtulmuştur; deneysel çalışmadan farklı
olarak, ev ortamında anne ve çocukla yoğun ve yakın bir ilişki kurmayı, gözlem
yapmayı, dönüt vermeyi, model olmayı, eşlik etmeyi, anne ve çocuğun gerilimini
azaltmayı, ailenin yıpranmış ilişkilerini yeniden doğru bir şekilde kurmayı içermektedir.
iv
EDÇ’den elde edilen bilgilerin değerlendirilmesinde betimsel analiz tekniğinden
faydalanılmıştır.
Araştırmanın bulgularına göre, deneysel çalışmada annelere verilen 2 aylık eğitim
sonucunda, anne-çocuk ilişkilerinin gelişim açısından destekleyici bir niteliğe
bürünmesinde önemli olan problem çözme, iletişim, duygusal tepki verebilme, genel
işlevler ve demokratik tutum puanlarında olumlu yönde bir artış görülmüştür. Gelişim
açısından engelleyici aşırı koruyuculuk, sıkı/katı disiplin, ev kadınlığı rolünün reddi,
karı koca geçimsizliği gibi tutumlara dair puanlarda azalış görülmektedir. Öğrencilerin
HADE/ÖMS’ye özgü davranış puanlarında ise .05 güven aralığında anlamlı bir
farklılaşma olduğu (p=0.008), puan ortalamalarının %25 azalarak 63,08’den 47,32’ye
düştüğü tespit edilmiştir. EDÇ grubunda yer alan çocukların puan ortalamaları ise
%61,6 azalarak 41,75’ten 16,00’ya düşmüştür. EDÇ’ye katılan annelerin, deneysel
çalışmaya katılan annelerin kazanımlarına ilaveten roller ve gereken ilgiyi gösterme alt
boyutlarında gelişim kaydettikleri gözlemlenmiştir.