Tükenmişlik, Duygusal Tükenme, Duyarsızlaşma, Kişisel Başarı, Akılcı Olmayan İnançlar,
Bu çalışmanın amacı, öğretmenlerde tükenmişliğin; mesleki ve kişisel değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığını araştırmak ve akılcı olmayan inançlar ile mesleki ve kişisel değişkenlere göre yordanmasını incelemektir.
Araştırmaya 2003-2004 öğretim yılında Mersin ilindeki resmi ve özel ilköğretim okullarında görev yapan 633 öğretmen katılmıştır. Araştırmada, tükenmişliği ölçmek için Maslach ve Jackson (1981) tarafından geliştirilen ve Türkçe’ye Ergin (1992) tarafından uyarlanan “Maslach Tükenmişlik Envanteri (MTE)” kullanılmıştır. Öğretmenlerin akılcı olmayan inançları için araştırmacı tarafından geliştirilen “Akılcı Olmayan İnançlar Ölçeği-Öğretmen Formu (AOİÖ-ÖF)”; kişisel ve mesleki özellikleri belirlemek üzere yine araştırmacı tarafından geliştirilen “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmıştır.
Araştırmadan elde edilen verilerin istatistiksel analizleri için “SPSS” paket programının 11.0 sürümü kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde, aşamalı doğrusal çoklu regresyon analizi, ANOVA ve “t” testinden yararlanılmıştır. Post-hoc test olarak Tukey testi kullanılan araştırmada hata payı üst sınırı 0.05 olarak kabul edilmiştir.
Araştırmadan elde edilen bulgular şu şekilde özetlenebilir :
Öğretmenlerin kişisel ve mesleki değişkenleri ile MTE alt ölçek puanları incelendiğinde :
“Duygusal tükenmişlik” alt ölçek puanları, “mezun olunan okul”, “çalışılan okul”, “branş”, “öğrenci sayısı”, “sosyal destek” ve “sosyal destek kaynağı”na göre,
“Duyarsızlaşma” alt ölçek puanları, “hizmet süresi”, “mezun olunan okul”, “çalışılan okul” ve “sosyal destek” değişkenine göre ve
“Kişisel başarı” alt ölçek puanları “hizmet süresi”, “mezun olunan okul”, “çalışılan okul”, “branş”, “öğrenci sayısı”, “sosyal destek” ve “sosyal destek kaynağı”na göre farklılaşmaktadır. Diğer taraftan, “cinsiyet” ve “medeni durum” değişkenlerinin tükenmişliğin üç boyutu üzerinde de anlamlı bir etkisinin bulunmadığı görülmüştür.
Öğretmenlerde tükenmişliği yordamada en önemli katkı akılcı olmayan inançlardan gelmektedir. Tükenmişliğin alt boyutlarına göre bulgular incelendiğinde “duygusal tükenmişlik”; “öğrencilere yönelik tutumlar”, “okula ve velilere yönelik tutumlar”, “kendine yönelik tutumlar” ve “sosyal destek” değişkenlerince yordanmaktadır.
“Duyarsızlaşma” boyutu, “öğrencilere yönelik tutumlar” ve “hizmet süresi”; diğer taraftan, “kişisel başarı” boyutu ise, “kendine yönelik tutumlar”, “öğrencilere yönelik tutumlar”, “hizmet süresi”, “sosyal destek”, “okula ve velilere yönelik tutumlar” ile “çalışılan okul” değişkenlerince yordanmaktadır.