bitirme tezi izle, bitirme tezi konuları, bitirme tezi kuralları, bitirme tezi örnekleri, bitirme tezi örneği, bitirme tezleri, bitirme ödevi, lisans bitirme tezi, tez konuları, iktisat, makro iktisat, mikro iktisat, istatistik bitirme tezi, muhasebe, maliye, Çalışma Ekonomisi, bitirme tezi örneği, bitirme tezi örnekleri, bitirme tezleri, lisans bitirme tezi, bitirme tezi izle, Hukuka Giriş Bitirme Tezi, ,işkhvx<bitirme tezi konuları, bitirme ödevi, örnek bitirme tezi, bitirme projesi, bitirme tezi kuralları, bitirme tezi örneği, bitirme tezi örnekleri,
1.1.3. Finansal Serbestle9menin A9amalar(
Finansal serbestle me olgusunun yurtiçi ve yurtd olmak üzere iki a amas
bulunmaktadr. Finansal serbestle me, ilk olarak yurtiçi finansal piyasalarn
serbestle tirilmesine yönelik politikalarla ba lamakta, bu a ama devam ederken ya da
tamamlandktan sonra, sermaye akmlarnn serbestle tirilmesi yani, yurtd finansal
serbestli+in gerçekle tirilmesine yönelik politikalarla devam etmektedir. Tam
finansal serbestlik, bu iki a ama srasyla tamamlandktan sonra gerçekle mi
olmaktadr.
Yurtiçi finansal piyasalarda serbestle menin sa+lanmasna yönelik olarak faiz
oranlarnn arz ve talep ko ullarna göre piyasa güçleri tarafndan belirlenir. Bununla
birlikte faizler üzerindeki yüksek kar lk oranlar, vergiler ve fonlar gibi mali
yüklerin azaltlmas, kredi tavanlarnn kaldrlmas, finansal piyasaya giri lerin
kolayla trlarak, finansal araçlarn çe itlendirilmesi, hisse senedi piyasalarnn
serbestle tirilmesi gibi düzenlemeler de yurtiçi finansal piyasalarn serbestle mesi
yönünde uygulanan politikalar arasndadr (Gürbüz, 2006:13).
Yurtd finansal serbestle me, yurt sakinlerinin d piyasadan serbestçe
borçlanmas ve yurt sakini olmayanlarn ise iç mali piyasalarda i lem yapabilmesini,
yani içeri do+ru her iki kaynaktan sermaye giri inde snrlamalarn, denetimin
kalkmasn sa+lar. Bunun yannda, yurt sakinleri d arya serbestçe sermaye transfer
edip, yabanc varlk kalemlerini tutabilir. Yine yurt sakini olmayanlarda ayn ekilde
iç mali piyasalardan borçlanabilir, yurt içinde sakinler yabanc paralar üzerinden
istedikleri i lemleri yapabilirler (Kazgan,1988:136).
8
1.1.4. Finansal Serbestle9menin Temel Hedefleri ve Uygulamalar(
1.1.4.1. Finansal Serbestle9menin Temel Hedefleri
Genel bir ifadeyle, finansal serbestle me, sermayenin verimlili+inin dü ük
oldu+u bölgelerden yüksek oldu+u bölgelere do+ru akmasn ve dünya genelinde
sermayenin verimlili+inin artmasn sa+layacaktr (Seyido+lu, 2003:143). Böylece
piyasa ko ullarnda gerçekle ecek olan kaynak tahsisi, kaynaklarn da+lmndaki
etkinli+i artrarak dünya üretim ve refahna katkda bulunacaktr.
Makro açdan bakld+nda, sermayenin, geli mekte olan ülkelerin tasarruf
aç+n kapatmak ve döviz gereksinimini kar lamak yoluyla geliri artrmas beklenir.
Mikro açdan bakld+nda ise, finansal serbestle menin, tasarruf sahipleri,
yatrmclar ve i letme d mali kaynak kullanmak isteyen firmalar açsndan
avantajl olaca+ beklenmektedir. Finansal serbestle me sonucu, fon arz ve talep
edenlerin iç piyasalarnn dar kalplarndan kurtularak d piyasalara açlaca+;
tasarruflarn daha iyi de+erlendirece+i ya da daha uygun ko ullarda i letme d
kaynak bulma olanaklarna sahip olabilecekleri ileri sürülmektedir (Seyido+lu,
2003:143).
bitirme tezi izle, bitirme tezi konuları, bitirme tezi kuralları, bitirme tezi örnekleri, bitirme tezi örneği, bitirme tezleri, bitirme ödevi, lisans bitirme tezi, tez konuları, iktisat, makro iktisat, mikro iktisat, istatistik bitirme tezi, muhasebe, maliye, Çalışma Ekonomisi, bitirme tezi örneği, bitirme tezi örnekleri, bitirme tezleri, lisans bitirme tezi, bitirme tezi izle, Hukuka Giriş Bitirme Tezi, ,işkhvx<bitirme tezi konuları, bitirme ödevi, örnek bitirme tezi, bitirme projesi, bitirme tezi kuralları, bitirme tezi örneği, bitirme tezi örnekleri,
Bunun yannda finans sektöründe yaratlan fonlarn reel kesime aktarlmas
olarak adlandrlan finansal derinli+in sa+lanmas sonucu; faiz oranlar serbest
kalacak ve bu yolla tasarruf düzeyi artacaktr. Artan tasarruflar daha verimli alanlara
yönlendirilerek tasarruflarn yatrmlara tahsisi daha etkin yaplacaktr. Ayrca,
finansal varlklarda çe itlenme ortaya çkacak, finansal likidite artacak bunun
sonucunda d yardma ve bütçeye ba+mllk azalacaktr (Ta , 2001:42).
Görülmektedir ki, finansal serbestle me politikalaryla, geli mekte olan
ülkelerde yetersiz olan yurtiçi tasarruf aç+nn kar lanabilmesi için ulusal ve
uluslararas sermaye piyasalarndan yararlanmak hedeflenmekte ve böylece kaynak
da+lmnda etkinlik sa+lanmas beklenmektedir. Sonuç olarak geli mekte olan
ülkelerde yatrmlar için gerekli finansman ihtiyac kar lanarak büyümeye katkda
bulunulacaktr (Gürbüz, 2006:30-31).
9
1.1.4.2. Finansal Serbestle9me Uygulamalar(
Finans piyasalarndaki miktar ve fiyat snrlamalarnn kaldrlmas ve
ekonomilerin uluslararas sermaye akmlarna açlma süreci olarak nitelendirilen
finansal serbestle me olgusu, 1970’li yllarda McKinnon ve Shaw tarafndan ortaya
atlan Neoklasik finansal serbestle me teorisiyle birlikte i lerlik kazanm tr.
McKinnon ve Shaw, o döneme dek uygulanan, piyasalarn kamu otoritelerinin
denetim ve basks altnda olma durumu olarak tanmlanan ‘finansal basklama’
olgusunu ele tirmi lerdir. Finansal basklamada faiz oranlarnn bask altnda
tutulmas nedeniyle ortaya çkacak negatif faiz oranlarnn, tasarruf hacmi üzerinde
olumsuz etkiler ortaya çkaraca+n ve böylece yatrmlarn, dolaysyla ekonomik
büyümenin finansman için ihtiyaç duyulan kaynaklarn azalmasna neden olaca+n
öne sürmü lerdir (Gürbüz, 2006:32-33).
Bu nedenle, faiz oranlarnn piyasa güçleri tarafndan belirlenmesine izin
verilmesi gerekmektedir. Yurtiçi finansal sistemin serbestle tirilmesi olarak
nitelendirilebilecek bu süreci takiben, ekonomilerin d finansal serbestle me olarak
adlandrlan uluslararas sermaye akmlarna açlmalar önerilmi tir.
Böylece, geli mekte olan ülkelerin, ekonomik büyümenin finansman için
yurtiçi kaynaklarn yeterli olmad+ durumlarda, yurtd piyasalardan
yararlanabilecekleri ve ekonomik büyümelerini gerçekle tirebilecekleri öne
sürülmü tür.
Neoklasik finansal serbestle me hipotezinin öngördü+ü ekliyle 1980’lerden
sonra, hemen hemen bütün geli mi ülkelerde yasal ve kurumsal düzenlemelere
gidilmi , dünya genelinde finansal denetlemelere son verilmeye ba lanm tr.
Finansal piyasalarn serbestle tirilmesine yönelik ilk uygulamalar geli mi ülkelerde
yurtiçi finansal piyasalarn serbestle tirilmesine yönelik uygulamalarla ba lam ve
hemen ardndan sermaye akmlarnn serbestle tirilmesine yönelik uygulamalarla
devam etmi tir. 1980’lerin ortalarna kadar hemen hemen bütün geli mi ülkelerde
yurtiçi ve yurtd finansal serbestle me tamamlanarak, tam finansal serbestle me
gerçekle tirilmi tir (Gürbüz, 2006:33).
Ayn süreçte, geli mekte olan ülkeler de, kapsaml reformlarla finansal
piyasalarn serbestle tirmeye yönelmi lerdir. Bu yolla dünya yatrm fonlarnn daha
10
büyük bir ksmn ülkelerine çekmeyi ve ekonomik yaplarn güçlendirmeyi
hedeflemi lerdir (Özgen, 1998:4). Dünya finans piyasalarndaki fonlar çekebilmenin
yolu ise bu fonlara di+er ülkelerde elde edebilece+inden daha yüksek kazanç
sunmaktr. Bu nedenle, geli mekte olan ülkeler, yurtiçi finansal piyasalarnda,
uluslararas finansal sermayeye en karl yatrm olanaklarn sunacak düzenlemelere
gitmi lerdir (Gürbüz, 2006:34).
Bu çerçevede geli mekte olan ülkelerin, yatrmlar için gerekli finansman
ihtiyaçlarnn kar lanmas, kaynak da+lmnda etkinlik sa+lanmas gibi ekonomik
sorunlarnn hafifletilmesine yönelik amaçlarla finansal serbestle meyi bir çözüm
yolu olarak görmeleri, bu ülkelerin hzla serbestle me uygulamalarna ba lamalarna
neden olmu tur.
bitirme tezi izle, bitirme tezi konuları, bitirme tezi kuralları, bitirme tezi örnekleri, bitirme tezi örneği, bitirme tezleri, bitirme ödevi, lisans bitirme tezi, tez konuları, iktisat, makro iktisat, mikro iktisat, istatistik bitirme tezi, muhasebe, maliye, Çalışma Ekonomisi, bitirme tezi örneği, bitirme tezi örnekleri, bitirme tezleri, lisans bitirme tezi, bitirme tezi izle, Hukuka Giriş Bitirme Tezi, ,işkhvx<bitirme tezi konuları, bitirme ödevi, örnek bitirme tezi, bitirme projesi, bitirme tezi kuralları, bitirme tezi örneği, bitirme tezi örnekleri,
Son yirmi be yldr hemen hemen bütün geli mi ve geli mekte olan
ülkelerde uygulanan finansal serbestle me süreci iki a amada incelenebilir:
• Reform sürecinin birinci a amasn 1980’lerden ba layan ve 1990’l yllara
kadar devam eden süreç olu turmaktadr. Bu dönemde genellikle, finansal
bask döneminden kalma mali piyasalarla ilgili yasalarn kaldrlmas ya da
yeniden düzenlenmesi yönünde çal malar yaplm tr. Finansal serbestle me
döneminde, faiz snrlamalarnn kaldrlmas, kredi politikalarnn
de+i tirilmesi, bankaclk sektörüne giri çk serbest hale getirecek
düzenlemelerin yaplmas, yabanc sermaye akmlarna getirilen
snrlamalarn kaldrlmas, menkul kymet borsalarnn kurulmas ya da aktif
hale getirilmesini te vik edecek politikalarn yürürlü+e konulmas söz konusu
olmu tur (Altuno+lu ve Gülo+lu, 2002:4).
• Finansal reform sürecinin ikinci a amasnda, 1990’l yllardan itibaren
geli mekte olan ülkelere yönelen sermaye akmlarnda gerek nitelik gerekse
miktar bakmndan önemli de+i iklikler olmu tur. Sermaye üzerindeki
kontroller giderek azaltlm , uluslararas ticaretin hacminde olan art ve
ileti im teknolojisindeki geli melerle finansal piyasalarn küreselle mesi had
safhaya ula m tr. 1990’lardan günümüze uzanan bu süreçte, ekonomide
daha çok yapsal düzenlemelere yönelik çal malara a+rlk verilmi tir. Bu
düzenlemelerle amaçlanan makroekonomik istikrar sa+lamann yansra,
11
kredi piyasasnda yanl seçim (adverse selection) ve etik problemleri (moral
hazard) gibi ‘asimetrik bilgi’den kaynaklanan aksaklklar gidermek amacyla
finansal kurumlara yönelik etkin bir denetleme ve düzenleme mekanizmas
kurmak, bankaclk sektöründe rekabeti sa+lamak, ulusal ve uluslararas kredi
piyasalar arasndaki kopukluklar gidermek ve menkul kymet borsalarnn
dünya borsalaryla entegrasyonunu sa+lamak olmu tur (Altuno+lu ve
Gülo+lu, 2002:4).
Sonuç olarak; hemen hemen bütün dünya ülkelerinde, yurtiçi ve yurtd
finansal serbestle menin a amal olarak gerçekle tirildi+ini söylemek mümkündür.
Finansal serbestle me genel olarak öncelikle yurtiçi finansal piyasalarn
serbestle tirilmesine yönelik uygulamalarla ba lam ancak, hemen ardndan yurtd
finansal serbestle menin sa+lanmasna yönelik admlarla bu süreç devam etmi tir.
Yukarda da de+inildi+i gibi, finansal sistemin serbestle tirilmesine yönelik
uygulamalar, ilk olarak geli mi ülkelerde ba lam ve ‘tam serbestle me’ bu
ülkelerde gerçekle tirilmi tir. Geli mekte olan ülkelerde ise bu süreç geli mi
ülkelerde oldu+undan daha sonra ortaya çkm ve tamamlanm tr.
1.2. ULUSLAR ARASI SERMAYE HAREKETLER
Ülkeler kalknmak ve bunun devamll+n sa+layabilmek için sermayeye
ihtiyaç duymaktadrlar. Bununla birlikte sermaye sahipleri de birikimlerini artrmak
amacyla bu birikimlerini büyük gelir sa+layacaklar ülkelere aktarmak isterler.
Yeterli sermaye birikimini sa+layamam ülkeler bu açklarn, yabanc sermayeyi
çekerek kapatmak istemektedirler. Yabanc sermayenin kalknmaya olan katksnn
anla lmas ile, geli mi ve geli mekte olan tüm ülkeler sermayeyi ülkelerine
çekebilmek için gerekli ko ullar sa+lamaya çal maktadrlar (Pamuk, 2006:1).
Küreselle meyle birlikte ekonomide ve ticarette liberalle me e+ilimleri hz
kazanm tr. Bu süreçte sermayenin serbest dola m artm , ticaret serbestle mi ve
tüketici al kanlklarnda benzerlikler görülmeye ba lam tr. Sektörler ve i letmeler
arasnda da hzl geli meler ortaya çkm ve snrlar ötesi i letmeler arasndaki
i birli+i artm tr. Böylece artan i birli+i ile sermaye, ulusal snrlarn a arak
uluslararas alana kaym ve ulusal ekonomiler için yabanc kaynakl sermayenin
önemi giderek artm tr (Erol ve Samsunlu, 2003:72).
12
1.2.1. Sermaye Hareketlerinin Tan(m( ve Türleri
Uluslararas sermaye hareketleri, uluslararas snrlar a arak ülkeye giren ya
da ülkeden çkan fonlar ifade eder (Özberk, 1981:109). Bir ba ka deyi le geli mi ve
geli mekte olan ülkelerin, ülkelerindeki büyüme ve kalknma çabalar esnasnda
kendi öz kaynaklarnn yan sra kullandklar iktisadi bir olgudur (Ormano+lu, 2004:
10).
Sermaye hareketleri, do+rudan yabanc yatrmlar, portföy yatrmlar, di+er
uzun vadeli sermaye hareketleri ve ksa vadeli sermaye hareketleri olarak dört ana
ba lk altnda incelenebilir.
– Dorudan Yabanc
Yat
r
bitirme tezi izle, bitirme tezi konuları, bitirme tezi kuralları, bitirme tezi örnekleri, bitirme tezi örneği, bitirme tezleri, bitirme ödevi, lisans bitirme tezi, tez konuları, iktisat, makro iktisat, mikro iktisat, istatistik bitirme tezi, muhasebe, maliye, Çalışma Ekonomisi, bitirme tezi örneği, bitirme tezi örnekleri, bitirme tezleri, lisans bitirme tezi, bitirme tezi izle, Hukuka Giriş Bitirme Tezi, ,işkhvx<bitirme tezi konuları, bitirme ödevi, örnek bitirme tezi, bitirme projesi, bitirme tezi kuralları, bitirme tezi örneği, bitirme tezi örnekleri,
mlar
Do+rudan yabanc yatrmlar, yurt d nda yerle ik ekonomik birimlerin
yurtiçinde yaptklar sabit sermaye yatrmlar ile yurt içindeki yerle ik olan
ekonomik birimlerin yurt d nda yaptklar sabit sermaye yatrmlarnn
netle tirilmi farkdr.
Do+rudan yabanc yatrm karar, alc ülkedeki ekonomik ko ullarla
yakndan ilgilidir. Bu sebepten dolay bu tür yatrmlar makro ekonomik dengeleri
oturmu , daha az risk ta yan ülkelere yönelmektedir (Kaya, 1998:78).
– Portföy Yat
r
mlar
Do+rudan yatrmlar d nda, tahvil d satm ya da menkul kymetler alm
satm portföy yatrmlar olarak tanmlanmaktadr. Portföy yatrmlar; ödemeler
dengesi sermaye hareketleri içerisinde varlklar ve yükümlülükler olmak üzere iki
ana ba lktan olu maktadr. Varlklar ksmnda, yurt içi yerle iklerin d piyasalardan
menkul alm ve satmlar gösterilmektedir. Varlklarn (-) bakiye vermesi d
piyasalardan almlarn satmlardan fazla oldu+unu, (+) bakiye vermesi ise satmlarn
almlardan fazla oldu+unu göstermektedir. Yükümlülükler ksmnda ise iki alt ba lk
yer almaktadr. Bunlardan birincisi bankalar, kamu sektörü ve di+er kurumlarn
tahvil ihrac yoluyla borçland+ miktarlar, di+eri ise yurt d yerle iklerin yurt içi
piyasalarda yapm olduklar menkul kymet alm satmlardr (Kar ve Kara,
2002:56).
13
– Dier Uzun Vadeli Sermaye Hareketleri
Di+er uzun vadeli sermaye hareketleri kalemi, portföy yatrmlar içinde takip
edilemeyen vadesi bir yldan fazla yurt içi borçlanmalarn, borç geri ödemelerini ve
borç vermelerini içerir. Kamu kesiminin kredi kullanmlar, kredi mektuplu döviz
tevdiat hesab ve dünya finansal piyasalarndan sa+lanan di+er orta-uzun vadeli
kredileri kapsar.
Di+er uzun vadeli sermaye hareketleri bankalarn, kamu sektörü ile özel
irketlerin, uluslararas finans kurulu larndan ve yabanc hükümetlerden aldklar
kredileri ifade eder. Yatrm bankalar, IMF ve Dünya Bankas, bankalarn
olu turdu+u konsorsiyumlar ve di+er kurulu lar bu tür fonlarn kayna+n
olu turmaktadrlar. Genellikle proje finansman ve makro ekonomik dengelerin
düzeltilmesi amacyla verilen bu krediler, verimli alanlarda kullanld+ taktirde
faydal olabilmekte ve vadelerinin uzunlu+u dolaysyla istikrarszlklar
yaratmayabilmektedirler (Kar ve Kara, 2002:55).
– K
sa Vadeli Sermaye Hareketleri
Ksa vadeli sermaye; vadesi bir yla kadar olan özel ve resmi nitelikteki
uluslararas sermaye akmlardr. Ksa süreli sermaye yatrmlarnn süresi 30,60 veya
90 gündür (Seyido+lu, 2003:394).
Ksa vadeli sermaye hareketleri, sermayenin göreli bol oldu+u ülkelerden, kt
oldu+u ülkelere do+ru faiz farklarndan yararlanmak ve arbitraj kazanc elde etmek
amacyla olu an hareketler olarak da tanmlanabilir.
Ülkedeki ekonomik ve siyasi istikrar da yüksek faiz oranlar gibi ksa vadeli
sermaye hareketlerini özendirici bir unsurdur. Ksa vadeli sermaye hareketleri,
literatürde “scak para” diye bilinen olguyla da tanmlanabilir. Burada üzerinde
durulmas gereken esas nokta, bu hareketlerin ksa vadeli spekülatif amaçl getiri
pe inde ko masdr (Yönük, 1995:17).
1.2.2. Sermaye Hareketlerini Etkileyen Faktörler
Sermaye hareketleri genellikle yatrmclarn sermaye aktaracaklar ülkedeki
getiri oranlarnn uluslararas getiri oranndan görece yüksek olmasna ba+ldr.
14
Sermaye hareketlerinin yönü ve hacmi elde edilecek gelirin göreceli çekicili+i ile
birlikte yatrm i lemlerinin kolayl+na da ba+ldr.
Ksaca, finansal serbestle me ve teknolojik geli meler sermaye hareketlerini
geli mekte olan ülkelere çekmektedir. Özellikle 1980 sonras dönemde geli mekte
olan ülkelere yönelik fon hareketlerinde önemli geli meler olmu tur. Bu geli melere
neden olan faktörler çekici faktörler ve itici faktörler olmak üzere ikiye ayrlabilir
(Alp, 2002:126).
1.2.2.1. Çekici Faktörler
Çekici faktörler, geli mekte olan ülkelerin etkin bir serbest piyasa ekonomisi
yaratabilmek için genel ekonomi ve mali piyasalar ile ilgili olarak yapm olduklar
reform hareketleridir.
Makroekonomik istikrar, mali piyasalarn liberalizasyonu, hzl ekonomik
büyüme, yatrmcnn güvenini artran unsurlardr. Fiyat istikrar da yalnz yabanc
yatrmclar için de+il ulusal yatrmclar için, yatrmlarn planlayabilme, yatrm
karar olu turma a amasnda önemli rol oynamaktadr. Yabanc yatrmclar yatrm
yapacaklar ülkelerin geçmi teki fiyat hareketlerini dikkate alarak ba arl fiyat
istikrar programna sahip ülkelere yatrm yapma e+ilimindedirler (Açkgöz,
2008:15).
Yabanc yatrmclar için önemli bir di+er konu döviz kuru politikasdr.
Çünkü yatrmclar yatrm yapacaklar ülkeye getirdikleri fonlarn o ülke parasna
çevirdikten bir süre sonra ya kendi paralarna ya da konvertibilite sahip di+er
dövizlere dönmek isteyeceklerdir. Özellikle yüksek reel faiz ve dü ük döviz kuru
sermayeyi çeker. Ülkeye giren yabanc para dönem ba ndaki kurdan ulusal paraya
çevrilir, yüksek faiz geliri elde eder ve tekrar döviz cinsinden yurt d na çkar
(Açkgöz, 2008:15).
Yatrmclara yönelik güvenli ve istikrarl bir ortamn varl+ ile birlikte
ileti im teknolojilerindeki geli meler ve hzl bilgi ak potansiyel yatrmclarn
geli en piyasalara yönlendirilmelerinde oldukça etkili olmu tur.
Sonuç olarak; son yllarda özellikle yüksek getiri güdüsüyle hareket eden
sermayenin geli mekte olan ülkelere yönelmesinde, söz konusu ülkelerle ilgili siyasi
15
ve ekonomik birçok faktör etkili olmaktadr. Ancak, bu etki, dönemler ve etkiyi
sa+layan geli meler baznda farkllk gösterebilmektedir (Onandm, 2005:20).
1.2.2.2. tici Faktörler
Sermayenin getirisinin dü mesine ve daha iyi getiri olanaklarndan
yararlanmak için ülkeyi terk etmesine neden olan faktörler itici faktörlerdir.
Ekonomik durgunluk, faiz oranlarnda dü me karll+ azaltrken, politik
istikrarszlklar güven ortamnn bozulmasna neden olur. Bu ortam piyasa
katlmclar açsndan elveri li bir ortam ifade etmeyece+inden, sermaye hareketleri
alternatif ülkelere yönelmektedir.
Ayrca sermaye giri lerinin belirlenmesinde d dünya ko ullarnn, yani
uluslararas konjonktürün de önemi büyüktür. Ülkede ya anacak ekonomik bir
durgunluk itici bir faktör olarak saylabilirken di+er ülke ve bölgelerde ya anan
durgunluk, fonlarn piyasa ko ullarnda de+i me olmayan ülkelere kaymasna neden
olan çekici bir faktör olacaktr (Açkgöz, 2008:15).
2. KISA VADEL SERMAYE HAREKETLER TANIMI, KAPSAMI ve
EKONOM ÜZERNE ETKLER
2.1. KISA VADEL SERMAYE HAREKETLERNN TANIMI ve
KAPSAMI
Uluslararas sermaye akmlar, bir ülkede yerle ik bir ki inin ba ka bir
ülkedeki yerle ik ki iye fon aktarmas veya ondan bir aktif satn almak üzere fon
göndermesi ile ortaya çkmaktadr (Uzuno+lu vd., 1995:34). Bu akmlar, bir yldan
ksa vadeli olarak gerçekle ti+i zaman ksa vadeli sermaye hareketleri adn
almaktadr.
Ksa vadeli sermaye hareketleri çe itli vastalarla bir ülkeye gelmektedir. Ksa
vadeli sermaye hareketleri, genel olarak portföy yatrmlar ve ksa vadeli banka
kredilerinden olu maktadr. Portföy yatrm olarak ülkeye giri yapan yabanc
sermaye “scak para” olarak da adlandrlmaktadr (Acar, 265:63). Bu tip yatrmlar
bir kriz annda hzl bir ekilde ülkeyi terk etmekte ve krizin boyutunu
derinle tirmektedir. Öte yandan ticari ve hazine bonolar, mevduat sertifikalar,
16
finansman bonolar, performans kredileri, kabul kredileri, ksa vadeli banka mevduat
hesaplar, ihracatç ülkedeki ihracat bankasnn ithalatçya açt+ krediler, bankalarn
ve kurulu larn yurtd nda sa+ladklar döviz kredileri ksa vadeli sermaye
hareketlerinin olu masnda yer alan ba lca kalemlerdir. Ksa vadeli sermaye
akmlar yerel sabit getirili mali enstrümanlar ve yerel hisse senetleri piyasas olmak
üzere iki ekilde gerçekle mektedir (Yar, 2008:4).
2.1.1. Yerel Sabit Getirili Mali Araçlar
Yerel sabit getirili mali araçlarda yatrmcy cezbeden yüksek oranl reel
faizlerdir. Yüksek faizli hazine bonosu ve devlet tahvili bu tip mali araçlara
verilebilecek ba lca iki örnektir. Di+er taraftan, bankalarn çkardklar mevduat
sertifikalar, ksa vadeli banka mevduatlar, büyük ve güvenilir irketlerin i letme
finansman için çkardklar finansman bonolar sabit getirili mali araçlar arasnda
saylmaktadr.
bitirme tezi izle, bitirme tezi konuları, bitirme tezi kuralları, bitirme tezi örnekleri, bitirme tezi örneği, bitirme tezleri, bitirme ödevi, lisans bitirme tezi, tez konuları, iktisat, makro iktisat, mikro iktisat, istatistik bitirme tezi, muhasebe, maliye, Çalışma Ekonomisi, bitirme tezi örneği, bitirme tezi örnekleri, bitirme tezleri, lisans bitirme tezi, bitirme tezi izle, Hukuka Giriş Bitirme Tezi, ,işkhvx<bitirme tezi konuları, bitirme ödevi, örnek bitirme tezi, bitirme projesi, bitirme tezi kuralları, bitirme tezi örneği, bitirme tezi örnekleri,
2.1.2. Yerel Hisse Senetleri Piyasas(
Yabanc sermaye üzerindeki kontrollerin esnek hale getirilmesi veya tümüyle
ortadan kaldrlmas ile birlikte muhasebe ve bilgi standartlarnn geli iminin yannda
özelle tirme faaliyetlerinin hz kazanmas yabanc sermayenin hisse senedi
piyasasna yönelmesine yol açm tr. Risk unsurunun yüksek olmasna ra+men
yüksek getirinin elde edilebilmesi, uluslararas ksa vadeli sermayenin özellikle
büyüme kapasitesi yüksek, hisse senedi fiyatlarnn göreceli olarak ucuz kald+ hisse
senedi piyasalarna yönelmesinin ba lca nedenleri olarak saylmaktadr (Aslan,
1995:46-47).
2.2. KISA VADEL SERMAYE HAREKETLERNN EKONOMYE
ETKLER
Finansal serbestle me sürecinin etkisinde kalan ve geli me yönünde seyir
izleyen ülkeler, ekonomik büyüme rotasna girebilmek amacyla yetersiz olan ulusal
sermayelerini, uluslararas sermayeyle birle tirerek ekonomik büyümenin
finansmann kar lama yoluna gitmektedir. Bu noktada, ksa dönemli sermayenin
büyümeye etkisi, üretim ve tüketim açsndan farkllklar arz etmektedir (Kurhan,
1995:69).
17
Ksa vadeli sermaye üretimi finanse ediyorsa; ülkenin ödemeler dengesine ve
ekonominin istikrarl büyümesine olumlu yönde katk yapmaktadr. Ancak tüketimi
kar lyorsa; ülkede finansal kriz ya anma olasl+n artrmakta ve hzl büyüme
yerini ekonomik resesyona brakmaktadr. Bu çerçevede, spekülatif nitelik ta yan
ksa vadeli sermaye hareketleri, giri yapt+ ülkelerde ksa süreli bir zenginlik
yaratarak izleyen dönemde mali sektörde ba layan ve sonrasnda reel sektöre de
sçrayan krizlere yol açm lardr (Eset, 1997:76). Nitekim bu tür sermaye hareketleri
özellikle 1990 sonras geli mekte olan ülkelerde ya anan ekonomik krizlerin en
önemli nedenlerindendir.
2.2.1. Döviz Kuru Üzerindeki Etkiler
Sermaye akmnn yöneldi+i ülkelerde uygulanan döviz kuru rejimlerine ba+l
olarak ülke paras de+er kazanmaktadr. Sermaye hareketlerinin gerçekle ti+i ülkede
döviz kuru sisteminin esnek kur sitemi olmas halinde, sermaye giri leri döviz
kurunda ulusal parann de+er kazanmasna yol açarken, sabit kur sisteminin oldu+u
durumda sermaye hareketleri do+rudan uluslararas rezervlerin artmasna yol
açmaktadr (Yeldan, 2006:50).
Sermaye giri leri likiditeyi arttrd+ için yurtiçi faiz oranlar dü erek yurtiçi
harcamalar artrmaktadr. D ticarete konu olan mallara yönelen harcamalar ticaret
aç+n artrmakta, bu da sermaye giri inin sürmesine yardm etmektedir. Reel kurun
de+er kazanmas, esnek kur sisteminde nominal kurun de+er kazanmas; sabit kur
sisteminde ise d ticarete konu olmayan mallarn fiyatndaki art yoluyla olmaktadr
(Kaya, 1998:33).
Reel kurun de+er kazanmasyla artan yurtiçi harcamalar ve d ticarete konu
olan mallarn arz – talep yaps nihai d ticaret aç+n belirlemektedir. Bu ba+lamda
ülkeye giren sermayenin ülkede ne kadar kalaca+ reel kurdaki oynakl+
belirlemektedir. Sermaye do+rudan yatrm eklinde girdiyse reel kurdaki oynaklk
daha dü ük olmaktadr. Sermaye e+er ksa vadeli sermaye hareketi eklinde ülkeye
girdiyse, kar imkan ortadan kalkt+nda ani bir çk n ba lama olasl+ yüksektir.
Bu durumda tam rekabetçi piyasalarn olu mad+ geli mekte olan ülke
ekonomilerinde tahribata neden olmaktadr (Pamuk, 2006:35)
18
bitirme tezi izle, bitirme tezi konuları, bitirme tezi kuralları, bitirme tezi örnekleri, bitirme tezi örneği, bitirme tezleri, bitirme ödevi, lisans bitirme tezi, tez konuları, iktisat, makro iktisat, mikro iktisat, istatistik bitirme tezi, muhasebe, maliye, Çalışma Ekonomisi, bitirme tezi örneği, bitirme tezi örnekleri, bitirme tezleri, lisans bitirme tezi, bitirme tezi izle, Hukuka Giriş Bitirme Tezi, ,işkhvx<bitirme tezi konuları, bitirme ödevi, örnek bitirme tezi, bitirme projesi, bitirme tezi kuralları, bitirme tezi örneği, bitirme tezi örnekleri,
Ayrca enflasyon hznn yüksek oldu+u geli mekte olan ülkelerde sermaye
hareketlerinin serbestle tirilmesi yüksek faiz politikasnn yannda a r de+erlenmi
kur politikasn da beraberinde getirir. Çünkü ülke d na kaynak aktarmn önlemek
ya da snrl tutmak için kur art enflasyonun altnda tutulmak zorundadr. Bu da
ülkelerin rekabet gücünün azalmasna yol açmaktadr. Bir di+er etki de a r
de+erlenmi kurun sermaye kaybn da beraberinde getirip, yerli yatrm ve büyüme
için gerekli kaynaklarn azalmasna neden olmasdr (Önder, 1996:3).
Ksa vadeli sermaye hareketleri makroekonomik olumsuzluklara kar yüksek
duyarll+a sahip olduklarndan, uzun vadeli sermaye hareketlerinden daha istikrarszdr
(Bozok, 2008:37). Ksa vadeli sermaye hareketleri gerçekle en ülkede herhangi bir siyasi
ya da ekonomik olumsuzluk durumunda faiz oranlar artsa dahi, ülke ksa vadeli sermaye
çk n önleyemez. Bu durumda döviz kurunun istikrar, ilgili ülkenin yeterli döviz
rezervine sahip olup olmamasna ba+l olmaktadr. Ülkenin yeterli rezerve sahip
olmamas durumunda reel döviz kuru de+er kazanarak, ekonomide olumsuz etki
yaratabilmektedir (Alp, 2002:186). Ülkede ksa vadeli sermaye hareketlerinin fayda
maliyet dengesini iyile tiren politik reformlarn ve kurumsal de+i ikliklerin yaplmas
ülkeye uzun vadeli sermaye giri ini artrmaktadr. Bu durum reel döviz kuru üzerinde
istikrar sa+layarak ülke ekonomisini olumlu etkilemektedir (Onandm, 2005:99).
2.2.2. Finansal Piyasalar Üzerine Etkileri
Oyi i leyen bir sermaye piyasas ekonomik geli me sürecinde tasarruflar ve
kaynak da+lmnda etkinli+i artrarak fiyatlama sürecinde kaynaklarn daha iyi
kullanmnn sa+lanmasna yardm eder. Nitekim, teorik olarak da hisse senedi
fiyatlarnn firmalarn üretkenlik, karllk gibi çe itli performans kriterleriyle uyumlu
olarak hareket etmesi beklenir. Fakat geli mekte olan ülkelerde, yeterince
derinle memi olan finansal piyasalarda yüksek miktarda sermaye giri i piyasalarda
istikrarszlk yaratmaktadr.
Fonlarn etkin bir ekilde verimli yatrmlarda kullanlmamas, geri ödeme
sürecinde problemler yaratmakta, kullanlan kredilerin zamannda ödenmemesinden
dolay iflaslara kadar uzanan ve genel olarak “ahlaki çöküntü” (moral hazard) diye
adlandrlan çe itli problemler ortaya çkmaktadr. Bu fonlar özellikle spekülatif
nitelikteyse, ekonomide yaratt+ snma baz ülkelerde krizlerin ba lamasna yol
açabilmektedir (Fishcher ve Reisen, 1992).
19
Sermaye hareketleri yatrm yaplan ülkenin kalknmasna ve sermaye
piyasalarnn geli imine katkda bulunmakla birlikte, ülke ekonomisini olumsuz
etkileyen riskleri de beraberinde getirmektedir. Uluslararas sermaye giri inin fazla
olmas, yurtiçi menkul kymet ve gayri menkul fiyatlarn a r derecede art
göstermesini sa+lamaktadr (Berksoy ve Salto+lu, 1998:34). Sermaye piyasalarnda
yabanclarn paynn artmas, finansal piyasalarn küresel de+i melerden daha fazla
etkilenmesine neden olur. Sermaye giri inin ksa vadeli ve yüksek miktarda
gerçekle mesi dolaysyla ulusal finans piyasalarndaki mali araçlarn özgün geli imi
engellenmektedir. Finansal piyasas geli memi bir ülkede, sermaye giri inin spekülatif
nitelikte olmas, faiz farknn yaratt+ ksa dönem karll+ de+erlendirmeye yönelik
oldu+undan, menkul kymetler üzerinde yapay dalgalanmalar suni fiyat art lar
yaratmaktadr (Kaya, 1998:40).
2.2.3. Ödemeler Dengesi Üzerindeki Etkileri
Ödemeler dengesi, bir ekonomide yerle ik ki ilerin di+er ekonomilerdeki
yerle ik ki iler ile belli bir dönem içinde yapm olduklar mal, hizmet ve gelirle
ilgili i lemleri, finansal varlk ve yükümlülüklerle ilgili i lemleri ile kar lksz olarak
reel ya da finansal kaynaklarn sa+land+ transferleri kapsar (TCMB, 2007).
Ksa vadeli sermaye giri lerinin artmas ödemeler bilançosunun sermaye
hesabna gelir kaydedildi+inden ilk a amada olumlu bir etki yapar. Ksa vadeli
sermaye hareketleri ulusal parann de+er kazanmasna ve ithalatn artmasna yol açarak
d denge üzerine etkili olmakta dolaysyla cari açklara sebep olmaktadr. Cari i lemler
hesab aç+nn uzun vadeli sermaye ile finanse edilmesi cari i lemler dengesinin
sürdürülebilirli+ini artrrken, ksa vadeli sermaye ile finanse edilmesi sürdürülebilirli+i
olumsuz etkilemektedir (Yücel ve Yanar, 2005:4).
Sonuç olarak, sermaye hesabnda bir art ya anrken artan d ticaret aç+
nedeniyle cari i lemler hesa