işlemidir. Uluslar arası factoring işleminde dört taraf bulunmaktadır.
Alıcı, satıcı yurtiçi factor (ihracat factoru) ve alıcının ülkesinde
bulunan muhabir factor (ithalat factoru).
Uluslar arası factoring işleminin yurtiçi factoring den temel farkı ikinci bir factora
ihtiyaç duyulmasıdır. Satıcının mal veya hizmet satacağı müşterisinin başka bir ülkede
olmasından dolayı yurtiçi factor tam bir müşteri değerlemesi yapamaz. Bu zorluğun aşılması
ancak alıcı firmanın bulunduğu ülkedeki bir factor ile sağlanabilir. Muhabir factor olarak
anılan bu kuruluş, alıcı işletmenin kredi alabilirlik ölçüsünü belirleyerek satıcı işletmenin
ülkesinde bulunan factora bildirir. Böylece iki factor factoring işlemine aracılık etmiş olur.
Uluslararası factoring işlemindeki bu zorunluluk factoring şirketlerinin factoring zincirleri
kurmasının temel nedenidir.
2.3.2. Açık Factoring – Gizli Factoring
Factoring işleminden alcı firmanın haberdar olup olmamasına göre açık ve gizli
factoring şeklinde sınıflandırma yapılabilir
Açık (İhbarlı) Factoring
Satıcının faaliyetinden doğan anlaşma kapsamı içindeki
alacaklar doğduğu andan itibaren factore devredilir ve bu işlem
alıcıya bildirilir. Genellikle bu bildirim satıcının hazırladığı
faturaya not düşülmesi şeklinde yapılır. Factor devraldığı
alacakların riskini tamamen veya kısmen üstlenir. Tahsil etmeme
durumunda factor belirli bir vadeye kadar alacakları satıcıya iade
edebilir veya alacakların takibini üstlenebilir. Alacakların tahsil
riski dışındaki factoring işleminin diğer işlevleri de (tahsilât,
muhasebe, müşteri değerlemesi vb.) yapılan anlaşma ile factora
devredilebilir.
Gizli (örtülü-sessiz-ihbarsız) Factoring
Factoring işlemleri tamamıyla satıcı adına yürütülür. Temel
özelliği alıcının ve üçüncü kişilerin factoring işleminden haberli
olmamasıdır. Alıcı, factor ile satıcı arasındaki factoring
ilişkisinden haberdar olmadığı için ödemelerini direkt olarak
satıcıya yapar ve yükümlülüğünden kurtulur. Satıcı ise ödemeleri
anında factore iletir, bu durumda factor alacakların tahsil
edilmeme riskini (teminat) işlevini üstlenmez. Bu tür factoring
uygulamalarında satıcının factora ödemeleri zamanında veya hiç
iletmemesi şeklindeki bir durumun ortaya çıkması halinde factora
alıcıya ihbar yetkisi verilmiştir. Factorun bahsedilen nedenden
15
dolayı ihbar yetkisini kullanması ile yapılan işlem için factorun işlemine dönüşmektedir.
2.3.3. Gerçek Factoring – Gerçek Olmayan Factoring
Factorun kredi riskini üstlenip üstlenmemesine göre factoring uygulamaları
çeşitlendirilebilir. Rücu edilemez (gayri kabul rücu), rücu edilebilir alacak temliki olarak da
anılan bu tür factoring işlemlerinde kredi riskinin üstlenilmesi dışındaki diğer factoring
işlevleri sözleşmeye göre full servis olarak veya kısmi olarak belirlenebilir.
Gerçek (geleneksel, old-line, non-recourse) Factoring
Factorun kredi riskini üstlendiği factoring türüdür. Factor,
satıcının alacaklarını tek bir kalem olarak devralır. Kredi riskini
üstlenmesinden dolayı factor, satıcının satış yaptığı veya yapabileceği
piyasalarda çok iyi bir araştırma yapmak zorundadır. Uluslar arası
factoring işleminde factor, bu araştırma için alıcının bulunduğu
ülkedeki factor şirketlerinden yararlanmaktadır.
Factorun kredi riskini üstlenmesinin yanında, satıcının davranışlarından doğan riskler
(satılan malın bozuk olması, malın gönderilmemesi, alacağın doğmaması vb.) tamamıyla
satıcıya aittir. Bu durumda satıcının, alacağın tahsil edilmemesinden doğan factorun maruz
kaldığı zararlara katılması şarttır. Genellikle alacak devrinin toptan yapılması factorun ortaya
çıkan zararı, satıcının diğer alacaklarından karşılayabilmesine olanak sağlamaktadır.
Gerçek Olmayan (zahiri – recourse ) Factoring
Factorun kredi riskini üstlenmediği factoring türüdür.
Satın alınan alacakların, alıcı tarafından vadesinde ödenmemesi
durumunda factor alacakları satıcıya geri verme imkânına
sahiptir. Ancak satıcının likidite yapısının bozulması engellemek
amacıyla vade bitiminden itibaren 30 ile 90 gün arasında bir süre
factor rücu hakkını saklı tutabilmektedir.
Kredi riskinin olmaması factorun daha rahat davranmasına
neden olur. Alacakların %100 bu tür factoring işleminde
devredilebilir ve factor müşteri değerlemesi konusunda gerçek
factoring işlemine oranla çok daha az çaba harcar. Factor
satıcıya karşı ön ödeme ve hizmet işlevlerini kredi riskinden bağımsız olarak yerine getirir.
2.3.4. Vadeli Factoring – İskontolu Factoring
Factorun satıcıya yapacağı ödemenin zamanına göre factoring işlemi vadeli ve
iskontolu olarak çeşitlendirilebilir.
16
Vadeli (maturity) Factoring
Bu yöntemle factor, satıcıya ödemeleri vade sonunda yapar.
Factoring işleminin ön ödeme işlevi söz konusu değildir. Ödeme
yapılacak vade aylık kredili satışların ortalama vadesi bulunarak
hesaplanır. Ancak farklı bir uygulama; her bir alıcıdan yapılan
tahsilâttan sonra veya borçlunun acze düşmesi durumunda tahsilden
önce ödeme yapma şeklinde görülmektedir.
Ön ödeme dışındaki factoring işleminin diğer işlevleri tarafların
anlaşmaları doğrultusunda bu türde de geçerlidir. Ayrıca açık veya gizli olarak
gerçekleştirilebilir. Örtülü factoring işleminden bahsedilmesi kendisine yaptığı ödemelerin
tamamını factore iletmek zorundadır.
İskontolu Factoring
Satıcının factore devrettiği alacakların vadesinden önce factorun ödeme yapması (ön
ödeme) şeklindeki factoring türüdür. Satıcı factora alacaklarını iskonto ettirerek vadeden
önce nakit imkânına kavuşur.
Factor satıcıya alacakların % 80’ i kadar ön ödeme
Yanıt yok